"Biliyorum beyim sen de onlardansın emme.
Onlar kim?
Aha Kemal Paşa'dan yana olanlar...
İnsan Türk olur da nasıl Kemal Paşa'dan yana olmaz?
Biz Türk değiliz ki beyim
Ya nesiniz?
Biz İslam’ız elhamdülillah... O senin dediğin Haymana'da yaşarlar."
Yakup Kadri'nin Yaban romanında, Ahmet Celal ile Bekir Çavuş arasında geçen bir konuşma, yukarıdaki alıntı.
Romanın kahramanı Ahmet Celal, savaşta bir kolunu kaybetmiştir. Orta Anadolu’nun bir köyünde halkı gözlemlemektedir. Bekir Çavuş ile arsında geçen bu konuşma, cumhuriyetin ve ulus devletin nasıl bir halk tabanına sahip olduğunu yansıtan bir ayna gibidir.
1921 Anayasası Teşkilat'ı Esasiye kanunu daha Kurtuluş Savaşı verilirken yapılmış, Erzurum ve Sivas Kongreleri ile de millet iradesinin temel alınacağı vurgulanmıştır.
Sivas Kongresi, 4 Eylül 1919’da toplandı. Kongre üyelerinin bir kısmının manda fikrine taraftar görünerek bunu savunmaları tartışmaların uzamasına neden olmuştur. Mustafa Kemal Paşa’nın manda fikrini savunan kişileri ikna etmesi ile kongre başarı ile sonuçlanmış ve 11 Eylül tarihinde çalışmalarını bitirerek aşağıdaki kararlar alınmıştır:
Milli sınırlar içinde vatan bölünmez bir bütündür.
Milli gücü etkin, milli egemenliği de hakim kılmak şarttır.
Manda ve himaye kabul edilemez.
Türk ülkesini parçalamaya yönelik her türlü girişim (Ermenilik ve Rumluk iddiaları) kabul edilemez.
Hıristiyan azınlıklara ayrıcalık tanınamaz.
Mebusan Meclisi’nin hemen toplanması gerekir.
Sivas Kongresi, işgalcilerin ve İstanbul Hükümeti’nin bütün engellemelerine rağmen milli kurtuluş hareketini tek bir teşkilat altında birleştirmeyi başarmış önemli bir harekettir. Alınan kararlar yine tüm ülkeyi ilgilendirmesi bakımından önemlidir. Kongrenin ardından Amerikalı General Harbord ile görüşen Mustafa Kemal Paşa yaptığı konuşmada, her şeye rağmen yeni bir Türk devleti kurmak arzusunda olduğunu şu sözlerle açıklamıştır: “Her şeye rağmen, yurdumuzu kurtarmak özgür ve uygar bir Türk devleti kurmak, insan gibi yaşayabilmek için yapacağım bunu.”
“Biz Türk değiliz ki beyim
Ya nesiniz?
Biz İslam’ız, elhamdülillah… O senin dediğin Haymana’da yaşarlar…”
İsterseniz bir kez daha okuyun, Türkiye’nin o günkü durumunu daha iyi anlayabilmek; Sivas Kongresi’nin hangi koşullarda toplandığını ve alınan kararların önemini kavrayabilmek için!..
Hoşça kalın, dost kalın!..
