1934 yılı Mart ayında, Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusal gazeteleri, daha önce eşi benzeri görülmemiş bir doğa olayını manşetlerine taşıdı. Haberlere göre, Bursa semalarında göçmen leylek sürüleri ile yerli kartal popülasyonu arasında günlerce süren, organize bir "savaş" yaşanmaktaydı. Köylülerin tanıklıkları, yaralı leyleklerin tedavi edildiği "sahra hastaneleri" ve hatta Türk Hava Kuvvetleri'nin sembol isimlerinden Vecihi Hürkuş'un leyleklere havadan yardım etme teklifi gibi detaylarla zenginleşen bu anlatı, kısa sürede tüm ülkenin dikkatini çekti.
Leyleklerle kartallar arasında süregelen bu kanlı savaşın fitili ilk olarak 6 kartalın bir leylek yuvasına saldırmasıyla başladı. Uludağ zirvelerinden inen kartallar leylek yuvasına saldırıp anne ve baba leylekleri öldürdü. Geriye kalan 4 yavruyu da kaçırdılar. Aradan kısa bir zaman geçtikten sonra yine bir grup kartal başka bir leylek yuvasına saldırmaya kalkıştı, ancak bu sefer leylek yuvası boştu.
Leyleklerin nasıl haberleştiği bilinmese de bir şekilde haberleşilmişti ve yavrular güvenli bir yere gizlenmişti. Bunun ardından kartalların saldırıları artmaya başladı. Kartallar gruplar halinde leylek yuvalarına saldırıyordu. Aradan birkaç gün geçtikten sonra ülkenin her yerinden Bursa, Aydın ve Trakya bölgesine yüzlerce leylek akın etmeye başladı. Leylekler bu saldırılar karşısında birlik olmaya ve kartallara göre sayıca üstün olmaya başlamışlardı.
Leyleklerin birlik olduğunu fark eden kartallardan da benzer hamleler gelmeye başladı. Tıpkı leylekler gibi kartallar da toplanıyordu. İnsanlar çevrelerindeki kartal ve leylek sayısının bir hayli arttığını görmeye başlamıştı. Yaklaşık 2 ay boyunca toplanan sürüler, en sonunda Aydın Menderes deltasında karşı karşıya geldiler. Adeta bir meydan muharebesi gibi savaşa başlayan leylek ve kartallar arasında amansız bir mücadele vardı. Kartallar bireysel anlamda elbette daha güçlüydü, ancak leyleklerin sayı üstünlüğü savaşın seyrine önemli ölçüde etki ediyordu.
Kartalların güçlü pençelerine karşı uzun gagalarıyla karşı koyan leyleklerin savaşını izleyen insanlar, leyleklerin tarafını tutuyordu. Savaşı izleyen köylüler yere inen leylekleri tedavi ediyor, nineler yaralı leyleklerin başında dua ediyor, Kızılay bile göreve çağırılıyordu. Hatta bazı köylüler tüfekleriyle kartalları öldürüyorlardı. Anne ve babası savaşta ölen yavru leyleklere yardım etmek için ağaca tırmanıp yiyecek taşıyan insanlar dahi vardı. Dönemin Türkiye Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak'ın bile bu savaşa müdahale etmesi isteniyordu. Savaş devam ediyor, hem kartallar hem de leylekler kayıp veriyor, ancak sayıları azalacağı yerde artıyordu. Çünkü hem kartallara hem de leyleklere ülkenin çeşitli yerlerinden sürüler halinde takviye güçler geliyordu.
Savaş günlerce sürmüş ve pek çok ölü ve yaralı verilmişti. Savaşın sonunda gülen taraf ise leylekler olmuştu. Kartallar güçlüydü, ancak sayı üstünlüğü bariz bir şekilde leyleklerin lehineydi.
Üstelik leylekler koordineli bir şekilde savaşıyordu. Genç leylekler kartalları yoruyor, daha yaşlılar ise yorulan kartalları gagalıyordu. Yardım aldıkları için insanların yaşadığı yerlere yakın bölgelerde savaşan leylekler, kartalların savaşı ormanlık ve dağlık bölgelere çekmesine de izin vermiyordu. Günlerce süren savaşın ardından kartallar bölgeyi terk ettiler. Bu sayede savaşı leylekler kazanmış oldu.
Pek çok yerel gazetede kartal ve leylekler arasında süregelen savaşın detayları yer alıyordu. New York Times gazetesi; 300 leylek ile 60 kartal arasında yaşanan savaşı tüm dünyaya duyurmuş, yerel gazeteler de savaştan gelen bilgileri halka günlük olarak sunmuşlardı.
Kaynakça
Ulus Gazetesi Arşivi, Mart 1934 tarihli nüshalar. Milli Kütüphane, Ankara.
Cumhuriyet Gazetesi Arşivi, Mart 1934 tarihli nüshalar.
Topuz, Hıfzı. 100 Soruda Türk Basın Tarihi. Gerçek Yayınevi, 1996.
