Anadolu kültüründe "Eşek" ile ilgili birçok öykü ve özdeyiş vardır. Yoldaşım İsmail ŞAFAK, üşenmemiş, araştırmış... "Yaz da eşek öykücülerine bir kıyak yapalım," diyerek bana göndermiş. Yoldaş kırılır mı? İşte onlardan bir derleme:
"Adam adamdır olmasa da pulu, eşek eşektir atlastan da olsa çulu."
"Mey biter saki kalır, her renk solar haki kalır. Diploma insanın cehlini alsa da hamurunda varsa eşeklik, baki kalır."
"Eşeğe altın semer vursalar, eşek yine eşektir."
"Eşek at olmaz, ciğer et olmaz."
"Eşek hoşaftan ne anlar!"
"Eşeğe cilve yap demişler, çifte atmış."
"Eşeğe gerdan kır demişler, zart diye o*urmuş."
"Adam hacı mı olur ulaşmakla Mekke'ye, eşek derviş mi olur taş çekmekle tekkeye."
"Sopayı yiyen eşek, atı geçer."
"Eşek ölür semeri kalır, insan ölür eseri kalır."
"İnsan eşek olursa semer vuran çok olur."
"Diploma cehaleti alır, eşeklik baki kalır."
"Eşeği bağlasan durmaz."
"Adam ol baban gibi, eşek olma!"
"Yüz verdik eşeğe, geldi sı*tı döşeğe."
"Şahlanan eşek sırtüstü düşer."
"Eşeği saldım çayıra, Mevlam gayıra."
"Aklını eşeğe verme, çeker seni arpa tarlasına."
Oysa eşek, zeki, dikkatli, arkadaş canlısı, oyuncu ve öğrenmeye meraklıdır.
Yük taşır, araba çeker, tarla sürer. Vefakardır, cefakardır, emektardır.
Yıllarca sahibine hizmet eder ama yine de yaranamaz.
Neden acaba?
Eşeklerin davranışlarını araştıran İngiliz zoologlar bu hayvanların sanılanın aksine çok zeki canlılar olduğunu belirledi. Temiz yerlere basarlar. Gittikleri yolları unutmazlar. Dibini görmedikleri suya girmezler. Ve en önemlisi de zorla ya da korkutularak, kendi yararlarına olmadığına inandıkları bir işi kolay kolay yapmazlar.
İnatlaşırlar, zorluk çıkarırlar... Belki de bundandır insanların eşekleri sevmemesinin nedeni!
Yıl 1908'dir. Türk edebiyatının hiciv ustası Şair Eşref, Manisa Turgutlu'da kaymakamdır.
İzmir Valisi Kamil Paşa, ilçeye denetime gelir. Şair Eşref'i bir eşeğin sırtında tur atarken gören Vali, Eşrefi'in düşeceği korkusuyla seslenir: "Aman dikkat et Eşref!.. Eşek seni düşürmesin?!."
Şair Eşref hemen yanıtlar:
"Meraklanmayın paşam, eşek kamildir."
Hoşça kalın,dost kalın!..
